Otwieranie przestrzeni. Lokalizowanie sztuki publicznej

Konferencja odbędzie się w czasie, kiedy w Polsce, podobnie jak w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, daje się zauważyć wyraźny wzrost  zainteresowania sztuką w przestrzeni nazywanej "publiczną" bez żadnego wysiłku problematyzacji tego pojęcia. Konferencja będzie się starała  podążyć ścieżkami wyznaczanymi przez trzy węzłowe zagadnienia: otwarcie debaty nad tym, co właściwie oznacza "publiczny charakter przestrzeni", nad umiejscowieniem przestrzeni w specyficznych geograficznych, kulturowych, politycznych i społecznych kontekstach krajów zarówno Europy Zachodniej, jak Europy Środkowo-Wschodniej oraz last, but not least charakter i rola sztuki w tak sproblematyzowanej "przestrzeni publicznej".

Otwieranie przestrzeni

Wyróżnikiem często używanym do klasyfikacji praktyk sztuki w przestrzeninazywanej "publiczną" jest jej wychodzenie poza kontekst muzeów i galerii, poszukiwanie dla niej  nowych, otwartych czy też uznawanych za „publiczne” przestrzeni funkcjonowania i spotkania z odbiorcą.

Właściwości przestrzeni, w wysoce sugestywny sposób nazywanej "publiczną", tak jakby należała lub była dostępna dla ogółu społeczeństwa, choć de facto nie jest, rzadko podlegają namysłowi szczególnie w naszym kręgu kulturowym. Niejako zachłystując się demokracją, Polska i inne kraje bezkrytycznie przyjęły kategorie, których problematyzacja i dekonstrukcja stanowią ważny element kulturowego i intelektualnego dorobku wielu innych obszarów.

Właśnie wypełnieniu tej interpretacyjnej luki, namysłowi nad wieloznacznością i sprzecznościami obszaru potocznie traktowanego jako powszechnie dostępna "przestrzeń publiczna", ma służyć niniejsza konferencja. Proponowany przez nią splot nauk społecznych, praktyk artystycznych oraz społeczno-kulturalnych jest zestawem posiadającym olbrzymi potencjał w zakresie rozpakowywania nieciągłości i problematyczności „publicznego” charakteru przestrzeni.

Te przemilczenia w dyskursie o "przestrzeni publicznej" wpływają nie tylko na charakter działań artystycznych podejmowanych w takiej przestrzeni, ale mają też wpływ na codzienną polityczną, urbanistyczną i architektoniczną praktykę. Chcielibyśmy wspólnie zastanowić się, jak te niezauważalne, choć obecne ograniczenia, bariery, niespójności i wykluczenia kształtują praktykę sztuki, architektury, urbanistyki i refleksji społecznej.

Dlatego też podstawowym celem konferencji będzie próba problematyzacji istniejącego  pola znaczeniowego "przestrzeni publicznej" i wprowadzenie w tym zakresie szeregu dyskursywnych interwencji. Podczas paneli i dyskusji podniesione zostaną kwestie kulturowych, płciowych i seksualnych oraz klasowych uwarunkowań „przestrzeni publicznej”, które w połączeniu z problematyką własności wpływają na podstawowe cechy uczestnictwa, takie jak: dostępność i warunki partycypacji, możliwość wprowadzania modyfikacji, wywierania wpływu na kształt zarówno samej przestrzeni jak i toczącej się w niej debaty.

Uczestnicy i uczestniczki konferencji zostaną poproszeni o podjęcie wyzwania, jakim jest próba wskazania możliwości wywierania bardziej aktywnego wpływu na kształt przestrzeni przez jej uczestników w ich różnorodności i specyfice.

Jedną z podstawowych cech zarówno "przestrzeni publicznej" jak i sztuki w niej operującej jest ich zakorzenienie w konkretnej, glokalnej (g[lobalno]lokalnej) specyfice. Stąd też kolejnym założeniem konferencji jest dążenie do porównania i konfrontacji dyskursywnych i artystycznych praktyk, które zostały wytworzone w różnych glokalnościach – zarówno tych, które umiejscowione są w specyficznym kontekście obszarów uznawanych za centra  globalnego kapitalizmu, jak  i tych traktowanych jak jego peryferie. Ze względu na geograficzne umiejscowienie konferencji, szczególne miejsce zajmą w niej odwołania do sytuacji Polski i krajów Europy Środkowo – Wschodniej oraz ich zestawienia z

W trakcie konferencji podjęta zostanie próba zerwania z kolonialnym i hierarchicznym charakterem tej relacji. Uczestnicy i uczestniczki konferencji  postarają się wziąć w nawias pretensje do uniwersalności teorii oraz praktyki odwołujących się do specyficznej, ale zajmującej dominującą pozycję glokalności krajów rozwiniętego kapitalizmu. Jednocześnie spróbują się oni uważniej przyjrzeć strategiom przyjmowanym w krajach spychanych w tej relacji na peryferia, wtłaczanych w stosunki kulturowego uzależnienia i bezrefleksyjnej absorpcji pojęć i praktyk. Dzięki temu pojawi się nadzieja na możliwość ponownego ich przemyślenia, sprawdzenia ich relewantności w różnych kontekstach, podjęcia próby nawiązania ekwiwalentnej wymiany kulturowej. 

Takie przygotowanie pola poszukiwań w zamierzeniach ma prowadzić do krytycznej analizy pojęć składających się na dyskurs o praktykach nazywanych „sztuką w przestrzeni publicznej”. Dopiero dzięki stworzeniu takiego pojęciowego zaplecza wspólna dyskusję nad konkretnymi, praktycznymi problemami związanymi z operowaniem w „przestrzeni publicznej” stanie się w ogóle możliwa.

Spróbujemy pokusić się o sproblematyzowanie kategorii "sztuki w przestrzeni publicznej", tak popularnej we współczesnej dyskusji o sztuce. Niewykluczone, że tak poprowadzona dyskusja doprowadzi do ukonstytuowania jakiegoś nowego wyobrażenia o sztuce w przestrzeni, niemniej – tworzenie jej nowej definicji byłoby kolejnym zawłaszczaniem pola, które warto może przynajmniej tymczasowo zawiesić, tak, by swobodna wymiana pomiędzy dyskursem sztuki i refleksji społecznej nie stała się ostatecznie konfliktem o rację ostateczną.

Idąc za intuicjami wielu teoretyków  konferencja będzie zajmować się sztuką publiczną („public art” / „Kunst des Öffentlichen” zamiast „art in public spaces” / „Kunst im öffentlichen Raum”) jako tą forma działania artystycznego, której ambicją jest uczestnictwo czy wręcz wpływ na szerszą, właśnie publiczną debatę,  a także świadomy i krytyczny udział w kształtowaniu przestrzeni, w której się ona odbywa. Podstawowym pytaniem zadanym w trakcie konferencji będzie to o warunki zaistnienia takich praktyk.

z działaniem w świecie późnego kapitalizmu (w jego wydaniu zarówno „centralnym” jak i „peryferyjnym”), w którym następuje błyskawiczna absorpcja systemowych alternatyw, przejęcie emancypacyjnych praktyk oraz parodystyczne zawłaszczenie fragmentów krytycznego dyskursu. Pomimo tych niebezpieczeństw zamierzeniem konferencji będzie stworzenie platformy wymiany pomiędzy artystami, aktywistami i teoretykami pochodzącymi z różnych europejskich krajów, swoistego utopijnego laboratorium, którego celem będzie badanie możliwości przesączania emancypacyjnych praktyk i komunikatów w różnorodnych glokalnych kontekstach.

Celem sesji jest podstawowe zakreślenie pojęcia „publiczności” przestrzeni, jego krytycznej archeologii w odniesieniu zarówno do kontekstu jego powstania w społeczeństwach burżuazyjnych oraz sensowności użytkowania tego pojęcia w odmiennym kontekście społeczeństw Europy Środkowo – Wschodniej. Szczególny nacisk położony będzie na wykluczenia związane z procesem konstruowania przestrzeni „publicznej”. Równie istotnym punktem odniesienia dla tej sesji dla tej sesji będą problemy własności i związanych z nią praw do użytkowania i modyfikacji przestrzeni czyli szerszej kwestii definiowania takich pojęć jak dobro publiczne, własność wspólna a własność prywatna czy też brak własności w ogóle.