Konferencja o architektonicznych, społecznych, politycznych i kulturowych wymiarach przestrzeni uznawanej za publiczną, jej lokalnej specyfice oraz sztuce w niej funkcjonującej
Warszawa, 8-9.10.2007
Pasaż Wiecha, obok Domów Towarowych Wars Sawa i Junior
konferencja odbywa się w ramach Festiwalu Sztuki Publicznej Passengers, www.passengers.pl
organizator: Fundacja Insitu, www.insitu.pl
koncepcja konferencji: Zuzanna Fogtt, Kuba Szreder
współpraca merytoryczna: Ewa Majewska, Magda Pustoła, Ewa Tatar
na konferencję wstęp wolny, ilość miejsc ograniczona
prosimy o wcześniejsze rezerwacje: passengers@insitu.pl
Konferencja odbędzie się w czasie, kiedy w Polsce, podobnie jak w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, daje się zauważyć wyraźny wzrost zainteresowania sztuką w przestrzeni nazywanej "publiczną" bez żadnego wysiłku problematyzacji tego pojęcia. Konferencja będzie się starała podążyć ścieżkami wyznaczanymi przez trzy węzłowe zagadnienia: otwarcie debaty nad tym, co właściwie oznacza "publiczny charakter przestrzeni", nad umiejscowieniem przestrzeni w specyficznych geograficznych, kulturowych, politycznych i społecznych kontekstach krajów zarówno Europy Zachodniej, jak Europy Środkowo-Wschodniej oraz last, but not least charakter i rola sztuki w tak sproblematyzowanej "przestrzeni publicznej".
Otwieranie przestrzeni
Wyróżnikiem często używanym do klasyfikacji praktyk sztuki w przestrzeninazywanej "publiczną" jest jej wychodzenie poza kontekst muzeów i galerii, poszukiwanie dla niej nowych, otwartych czy też uznawanych za „publiczne” przestrzeni funkcjonowania i spotkania z odbiorcą.
Właściwości przestrzeni, w wysoce sugestywny sposób nazywanej "publiczną", tak jakby należała lub była dostępna dla ogółu społeczeństwa, choć de facto nie jest, rzadko podlegają namysłowi szczególnie w naszym kręgu kulturowym. Niejako zachłystując się demokracją, Polska i inne kraje bezkrytycznie przyjęły kategorie, których problematyzacja i dekonstrukcja stanowią ważny element kulturowego i intelektualnego dorobku wielu innych obszarów.
Właśnie wypełnieniu tej interpretacyjnej luki, namysłowi nad wieloznacznością i sprzecznościami obszaru potocznie traktowanego jako powszechnie dostępna "przestrzeń publiczna", ma służyć niniejsza konferencja. Proponowany przez nią splot nauk społecznych, praktyk artystycznych oraz społeczno-kulturalnych jest zestawem posiadającym olbrzymi potencjał w zakresie rozpakowywania nieciągłości i problematyczności „publicznego” charakteru przestrzeni.
Te przemilczenia w dyskursie o "przestrzeni publicznej" wpływają nie tylko na charakter działań artystycznych podejmowanych w takiej przestrzeni, ale mają też wpływ na codzienną polityczną, urbanistyczną i architektoniczną praktykę. Chcielibyśmy wspólnie zastanowić się, jak te niezauważalne, choć obecne ograniczenia, bariery, niespójności i wykluczenia kształtują praktykę sztuki, architektury, urbanistyki i refleksji społecznej.
Dlatego też podstawowym celem konferencji będzie próba problematyzacji istniejącego pola znaczeniowego "przestrzeni publicznej" i wprowadzenie w tym zakresie szeregu dyskursywnych interwencji. Podczas paneli i dyskusji podniesione zostaną kwestie kulturowych, płciowych i seksualnych oraz klasowych uwarunkowań „przestrzeni publicznej”, które w połączeniu z problematyką własności wpływają na podstawowe cechy uczestnictwa, takie jak: dostępność i warunki partycypacji, możliwość wprowadzania modyfikacji, wywierania wpływu na kształt zarówno samej przestrzeni jak i toczącej się w niej debaty.
Uczestnicy i uczestniczki konferencji zostaną poproszeni o podjęcie wyzwania, jakim jest próba wskazania możliwości wywierania bardziej aktywnego wpływu na kształt przestrzeni przez jej uczestników w ich różnorodności i specyfice.
Lokalizowanie
Jedną z podstawowych cech zarówno "przestrzeni publicznej" jak i sztuki w niej operującej jest ich zakorzenienie w konkretnej, glokalnej (g[lobalno]lokalnej) specyfice. Stąd też kolejnym założeniem konferencji jest dążenie do porównania i konfrontacji dyskursywnych i artystycznych praktyk, które zostały wytworzone w różnych glokalnościach – zarówno tych, które umiejscowione są w specyficznym kontekście obszarów uznawanych za centra globalnego kapitalizmu, jak i tych traktowanych jak jego peryferie. Ze względu na geograficzne umiejscowienie konferencji, szczególne miejsce zajmą w niej odwołania do sytuacji Polski i krajów Europy Środkowo – Wschodniej oraz ich zestawienia z
praktykami i koncepcjami rozwijanymi w Europie Zachodniej, zbyt często traktowanej przez twórców środkowoeuropejskich jako centralny punkt odniesienia refleksji społecznej i artystycznej.
W trakcie konferencji podjęta zostanie próba zerwania z kolonialnym i hierarchicznym charakterem tej relacji. Uczestnicy i uczestniczki konferencji postarają się wziąć w nawias pretensje do uniwersalności teorii oraz praktyki odwołujących się do specyficznej, ale zajmującej dominującą pozycję glokalności krajów rozwiniętego kapitalizmu. Jednocześnie spróbują się oni uważniej przyjrzeć strategiom przyjmowanym w krajach spychanych w tej relacji na peryferia, wtłaczanych w stosunki kulturowego uzależnienia i bezrefleksyjnej absorpcji pojęć i praktyk. Dzięki temu pojawi się nadzieja na możliwość ponownego ich przemyślenia, sprawdzenia ich relewantności w różnych kontekstach, podjęcia próby nawiązania ekwiwalentnej wymiany kulturowej.
Sztuka w „przestrzeni publicznej” czy publiczny charakter sztuki
Takie przygotowanie pola poszukiwań w zamierzeniach ma prowadzić do krytycznej analizy pojęć składających się na dyskurs o praktykach nazywanych „sztuką w przestrzeni publicznej”. Dopiero dzięki stworzeniu takiego pojęciowego zaplecza wspólna dyskusję nad konkretnymi, praktycznymi problemami związanymi z operowaniem w „przestrzeni publicznej” stanie się w ogóle możliwa.
W tych rozważaniach centralnym punktem odniesienia pozostaną praktyki artystyczne i architektoniczne oraz próba ich kontekstualizacji w społecznych, politycznych i kulturowych procesach wpływających na kształt „przestrzeni publicznej”.
Spróbujemy pokusić się o sproblematyzowanie kategorii "sztuki w przestrzeni publicznej", tak popularnej we współczesnej dyskusji o sztuce. Niewykluczone, że tak poprowadzona dyskusja doprowadzi do ukonstytuowania jakiegoś nowego wyobrażenia o sztuce w przestrzeni, niemniej – tworzenie jej nowej definicji byłoby kolejnym zawłaszczaniem pola, które warto może przynajmniej tymczasowo zawiesić, tak, by swobodna wymiana pomiędzy dyskursem sztuki i refleksji społecznej nie stała się ostatecznie konfliktem o rację ostateczną.
Idąc za intuicjami wielu teoretyków konferencja będzie zajmować się sztuką publiczną („public art” / „Kunst des Öffentlichen” zamiast „art in public spaces” / „Kunst im öffentlichen Raum”) jako tą forma działania artystycznego, której ambicją jest uczestnictwo czy wręcz wpływ na szerszą, właśnie publiczną debatę, a także świadomy i krytyczny udział w kształtowaniu przestrzeni, w której się ona odbywa. Podstawowym pytaniem zadanym w trakcie konferencji będzie to o warunki zaistnienia takich praktyk.
Konferencyjnym dyskusjom towarzyszyć będzie świadomość ambiwalencji związanej
z działaniem w świecie późnego kapitalizmu (w jego wydaniu zarówno „centralnym” jak i „peryferyjnym”), w którym następuje błyskawiczna absorpcja systemowych alternatyw, przejęcie emancypacyjnych praktyk oraz parodystyczne zawłaszczenie fragmentów krytycznego dyskursu. Pomimo tych niebezpieczeństw zamierzeniem konferencji będzie stworzenie platformy wymiany pomiędzy artystami, aktywistami i teoretykami pochodzącymi z różnych europejskich krajów, swoistego utopijnego laboratorium, którego celem będzie badanie możliwości przesączania emancypacyjnych praktyk i komunikatów w różnorodnych glokalnych kontekstach.
Plan konferencji
Dzień 1
Poniedziałek, 08.10
10.00 – 14.30
Sesja nr 1
Definiowanie przestrzeni publicznej
Celem sesji jest podstawowe zakreślenie pojęcia „publiczności” przestrzeni, jego krytycznej archeologii w odniesieniu zarówno do kontekstu jego powstania w społeczeństwach burżuazyjnych oraz sensowności użytkowania tego pojęcia w odmiennym kontekście społeczeństw Europy Środkowo – Wschodniej. Szczególny nacisk położony będzie na wykluczenia związane z procesem konstruowania przestrzeni „publicznej”. Równie istotnym punktem odniesienia dla tej sesji dla tej sesji będą problemy własności i związanych z nią praw do użytkowania i modyfikacji przestrzeni czyli szerszej kwestii definiowania takich pojęć jak dobro publiczne, własność wspólna a własność prywatna czy też brak własności w ogóle.
Prowadzenie sesji: Krzysztof Nawratek (PL)
Referaty: FREEE (UK), Simon Sheikh (DE/DK), Michał Kozłowski (PL), Agata Jakubowska (PL), Marysia Lewandowska (PL / UK), Jarosław Urbański (PL)
Gość specjalny: Jesper Alvaer (CZ)
15.30 – 18.00
Otwarcie #1
Przestrzeń „publiczna” jako warsztat
Punktem odniesienia dla tego spotkania będzie podwójne rozumienie warsztatu – zarówno jako formy działania pozwalającej na partycypację grup wykluczonych jak i miejsca formowania alternatyw i nowych rozwiązań, w swoich funkcjach kojarzonego z uprawianiem tzw. „miękkiej polityki”.
Mod. Kuba Szreder
Uczestnicy: Elin Wikstrom (SE), PGR art (PL), Rafal Górski (PL), Miklos Erhardt (HU), rum46 (DK).
18.30 – 20.30
Otwarcie #2
Przestrzeń „publiczna” jako arena walki
W jego ramach na przestrzeń „publiczną” spojrzy się jako na arenę walki o dostęp, o uznanie, o możliwość wpływu na nią niezależnie od legalnych ograniczeń petryfikujących jej kształt.
Mod. Janek Sowa (PL)
Uczestnicy: Adam Ostolski (PL), Folke Koebberling (DE), Stephane Bauern (DE), Robert Rumas (PL).
Dzień 2
Wtorek, 09.10
10.00 – 14.30
Sesja nr 2
Lokalizowanie sztuki publicznej
Próba spojrzenia na tradycje artystyczne ze Wschodu i Zachodu Europy powstające w ciągłym kontakcie, ale też i oderwaniu, nawiązujące do swojej własnej, glokalnej specyfiki i kontekstu. Pytaniem podstawowym dla panelu będzie na ile kategorie i formy sztuki w przestrzeni publicznej wytworzone w jednym środowisku (czy to „centralnym” czy też „peryferyjnym”) zachowują swoje znaczenie i wartość w pozostałych.
Prowadzenie sesji: Jolanta Męderowicz (PL)
Uczestnicy: Kasha Bittner (DE), Ewa Tatar (PL), Aneta Szyłak (PL) , Georg Scholhammer (AU), Franciska Zolyom (HU).
Gość specjalny: Roman Dziadkiewicz (PL)
15.30 – 17.30
Otwarcie #3
Przestrzeń „publiczna” jako plac budowy
W ramach tego spotkania przeanalizowane będzie architektura przestrzeni publicznej z zadaniem o możliwość wywierania wpływu na jej kształt za pomocą artystycznych interwencji.
Mod. Bogna Świątkowska (PL)
Uczestnicy: Dariusz Hyc (PL), Markus Bader (DE), Jochen Becker (DE), PlaNet (PL)
18.00 – 20.00
Otwarcie #4
Przestrzeń „publiczna” jako agora
W jego ramach postawione będą pytania o możliwości artykulacji swoich interesów i tożsamości tak ażeby stały się fragmentem publicznej debaty czy też politycznego procesu negocjacji i podejmowania decyzji.
Mod. Magda Pustoła (PL)
Uczestnicy: Tone Nielsen (DK), Oliver Ressler (AU), Grzegorz Klaman (PL)
Organizatorzy zastrzegają możliwość zmian w programie