Kilka słów o MODERNIŹMIE

Architekci doby modernizmu zakładali, że obiekt powinien stanowić dzieło abstrakcyjne a jego forma winna wynikać z funkcji jaka została mu powierzona. „Architektura jest mistrzowską, poprawną, grą brył w świetle […] sześciany, stożki, kule, cylindry i ostrosłupy to wspaniałe, pierwotne formy […] najpiękniejsze formy”, (Charles- Edouard Jeanneret - Gris).

Nurt modernistyczny jest w związku z tym często mylony z funkcjonalizmem. Modernizm sięga początków XIX wieku i oznacza ogół kierunków w sztuce związanych z poszukiwaniem nowego wyrazu estetycznego. O jego rozkwicie od Morrisa do Gropiusa możemy przeczytać w książce  "Pionierzy współczesności" Nikolausa Pevsnera...

Być to znaczy istnieć.

Choć mówi się, że modernizm stracił na sile to założenia Karty Ateńskiej i pięciu punktów współczesnej architektury nakreślone przez Le Corbusiera są wciąż stosowane i realizowane. Przechodząc etapy sztuki inżynierskiej: mosty, hale fabryczne, dworce, szklarnie, zdajemy sobie sprawę z faktu, w jaki sposób ów kierunek się kreował jak podaje pozycja „Przestrzeń, czas i architektura” Sigfrieda Giediona. Następnie, szkoła chicagowska z wieżowcami w szkielecie stalowym i w końcu Frank Lloyd Wright (Peter Blade) ze swoimi domami preriowymi, które cechowały się „szklanymi pasmami”, „użytkowym rdzeniem” i „płaszczyznami w ruchu”.

Początek XX wieku to Auguste Perret  i jego kamienica przy Rue Franklin 25 bis w Paryżu, Tony Garnier z Cite industrielle przykład miasta linearnego, który był rozwinięty w dojrzałej formie u Lucio Costy i Oscara Niemeyera w Brasilii uznawanej często za utopię idei(czytamy w „Mity i utopie architektury XX wieku” Jakuba Wujka). Adolf Loos z „ornament to zbrodnia” odrzuca oblepianie elewacji motywując to „[...] Nowoczesny człowiek stosuje wedle uznania ornamenty dawnych i obcych kultur, swoją wynalazczość koncentruje na innych rzeczach” i projektuje płaskie elewacje usiane oknami ponieważ uważał ornament za tatuaż na ciele ludzkim „[...] Nowoczesny człowiek, który się tatuuje jest albo przestępcą albo degeneratem. Są przecież więzienia, gdzie 80% skazanych ma tatuaże. Wytatuowani ludzie, którzy nie są w więzieniu, są albo potencjalnymi przestępcami albo zdegenerowanymi arystokratami”. Przełomowym obiektem jest gmach giełdy amsterdamskiej Petera Berlagego, który tak opisuje swoją filozofię „Sztuka architekta polega na tworzeniu przestrzeni, a nie na projektowaniu fasad. Zamknięcie przestrzeni dokonuje się przy pomocy ścian. Stąd przestrzeń, albo ciąg przestrzeni, przejawia się na zewnątrz jako mniej lub bardziej złożony ciąg ścian [...]Przede wszystkim należy pokazać nagą ścianę w całym jej gładkim pięknie, a wszelkie przeładowanie odrzucić jako przykre” („Rewolucja w architekturze” Reyner Banham). Peter Behrens i hala turbin AEG w Berlinie nie zapominając o Polskich osiągnięciach Maxa Berga, jaką jest Hala Stulecia, oraz Hansa Poelziga z domem towarowym Renoma we Wrocławiu.

Rozkwit modernizmu.

Rozkwit modernizmu w dwudziestoleciu międzywojennym i czynny udział Le Corbusiera powoduje powstanie CIAM, międzynarodowego forum architektów. Teoretyczne rozważania Saint Elii o mieście przyszłości, Miesa van der Rohe konkurs w Berlinie, Ch. E. Jeneneret na łamach L’Esprit Noveau opisuje swoje koncepcje na dom ino i Ville Radieuse buduje swoją pierwszą willę modernistyczną dla państwa Savoye w Poissy. Gerrit Rietveld i Theo van Doesburg również rozwijają swoją ideę De Stijlu. Rietveld projektuje dom w Utrechcie. Wiele lat po jej zaprojektowaniu Rietveld pisze w 1957 roku „Jeśli z jakiegoś specjalnego powodu oddzielimy, ograniczymy i nadamy ludzką skalę jakiejś części nieograniczonej przestrzeni, to (o ile wszystko się uda) zaczyna ona istnieć jako coś rzeczywistego. W ten sposób specjalny wycinek przestrzeni zostaje włączony w nasze ludzkie środowisko” („De Stijl” Paul Overy). Powstaje szkoła Bauhausu w Dessau przeniesiona z Weimaru. Założycielem szkoły był Walter Gropius człowiek, który zaprojektował jeden z pierwszych modernistycznych budynków - rozbudowę fabryki Fagus „Ruch nowoczesny w architekturze”. Uczelnia głosiła że „Ostatecznym efektem każdej działalności plastycznej jest budowla. Zdobienie jej było niegdyś najszlachetniejszym zadaniem sztuk plastycznych, […] Dziś są one w izolacji, […] chciejmy, wymyślmy i stwórzmy razem nową budowlę przyszłości, która będzie wszystkim w jednej postaci: - architekturą i rzeźbą i malarstwem [...]” („Rewolucja w architekturze” Reyner Banham). Szkoła ta, chociaż krótki miała żywot to pozostawiła po sobie nieocenioną spuściznę myśli artystycznej. Po jej zamknięciu przez Misa z przyczyn polityczno-filozoficznych Hitlera, argumentując to w Mein Kampf już w 1924 roku ...„zwyrodniała sztuka” powstała pod wpływem Żydów, bo „dom z płaskim dachem jest orientalny, orientalny – to znaczy żydowski, żydowski – znaczy bolszewicki” Zatem "Bauhaus, CIAM, Le Corbusier – to żydowscy, komuniści spiskowcy." Fuhrer nie zdawał sobie jednak sprawy że tym samym przyczynia się do tego iż wykładowcy pochodzenia żydowskiego i nie tylko opuszczą Niemcy i rozpowszechnią "żydowskie" klocki po całym świecie.

Domy dla mas.

Werkbund w 1927 organizuje wystawę architektury mieszkaniowej w Stuttgarcie, osiedla Weissenhof, w której wzięli udział najwięksi architekci modernistycznej Europy tj Peter Behrens, Victor Bourgeouis, Le Corbusier i Pierre Jeanneret, Richard Doker, Josef Frank, Walter Gropius, Ludwig Hilberseimer, Ludwig Mies van der Rohe, Jacobus Johannes Pieter Oud, Hans Poelzig, Adolf Rading, Hans Scharoun, Adolf Gustav Schneck, Mart Stam i Bruno Taut, którzy na zawsze zdefiniowali urbanistyczny wygląd osiedla modernistycznego oraz pokazując możliwości nowoczesnych budynków wielorodzinnych. Wystawa utwierdziła „architekturę nowoczesną” jako styl lat dwudziestych. Powyższą ideę rozwija Le Corbusier i po wojnie dla Marsylii zbuduje unite d’Habitabion, co ma znamienne znaczenie i wpływ dla przyszłego budownictwa. Sądzę, że właśnie to przyczyniło się do znienawidzenia modernizmu - wizja upchania ludzi do pudełka „maszyny do mieszkania". To zdehumanizowanie architektury Corbusierowski model urbanistyki, budynek utopiony w zieleni doprowadził do wyobcowania i prowadził do patologii społecznych, a tego chcieli uniknąć moderniści, chcieli aby przyświecała im idea wspólnoty mieszkańców. „Ruch nowoczesny w architekturze” oraz "Le Corbusier - tragizm współczesnej architektury" Charlesa Jencksa dobrze obrazują owe zagadnienia. Po II wojnie światowej nie było pieniędzy, aby wznosić udekorowane kamienice, czy wymyślne domy dla mas. W ten czas architektura modernistyczna wspięła się na piedestał i zarzuciła swą prostotą brył, cały świat...

arch. Piotr Gradziński

Bauhaus Dessau

Bauhaus Dessau

Bauhaus Dessau

Bauhaus Dessau

Biblioteka Amsterdam

Amsterdam

Biura, Sztokholm

 

Biura, Sztokholm

Amsterdam

Amsterdam

Domy wykładowców, Dessau

Domy wykładowców, Dessau

Domy wykładowców, Dessau

Dworzec Sztokholm

Dworzec Sztokholm

Giełda, Amsterdam

Hafencity Hamburg

Hafencity Hamburg

Hafencity Hamburg

Amsterdam

Lubeka

Lubeka

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Wolfsburg

Sztokholm

Poczdam

Dessau