Użytkując nieruchomość często do końca nie zdajemy sobie sprawy jakie obowiązki dotyczące utrzymania czystości i porządku spoczywają na nas - właścicielach, a jakie na gminie. Przedmiotowa kwestia została uregulowana przede wszystkim w ustawie z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. Nr 236, poz.2008 ze zm.) (dalej: Ustawa) oraz w regulaminach utrzymania czystości i porządku na terenie poszczególnych gmin, będących aktami prawa miejscowego.
Na początek wskazać należy, że w rozumieniu wyżej wskazanej Ustawy właścicielem nieruchomości jest także współwłaściciel, użytkownik wieczysty oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzielub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością.
Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy, która zapewnia czystość i porządek na swoim terenie i tworzy warunki niezbędne do ich utrzymania. Ustawa wymienia tylko niektóre z nich, między innymi: tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnianie wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych; zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnych jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty, instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części, szaletów publicznych; zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, w szczególności przez zbieranie i pozbywanie się, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 4 Ustawy, błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości oraz odpadów zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu urządzeniach ustawionych na chodniku; określenie wymagań wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych; organizowanie ochrony przez bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie danej gminy regulują, o czym już wyżej zostało wspomniane, regulaminy utrzymania czystości i porządku. Aby więc dowiedzieć się jakie są poszczególne prawa i obowiązki dotyczące utrzymania czystości i porządku właścicieli nieruchomości w danej gminie, należy zapoznać się z konkretnym takim aktem prawnym uchwalonym i obowiązującym na terminie gminy, na której terenie znajduje się nasza nieruchomość. Dodać w tym miejscu należy, iż art. 4 Ustawy określa szczegółowe zasady, które powinny być uregulowane w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, w tym między innymi częstotliwość i sposób pozbywania się odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego oraz wymagań w zakresie uprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego.
Obowiązkiem właściciela nieruchomości, zgodnie z Ustawą, jest między innymi wyposażenie nieruchomości w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym; przyłączenie nieruchomości do istniejących sieci kanalizacyjnych lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnie ścieków bytowych (przyłączenie do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnie ścieków spełniająca wymagania określone w przepisach odrębnych); zbieranie powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie; gromadzenie nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych; pozbywanie się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych oraz nieczystości ciekłych w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi – przy czym właściciele nieruchomości zobowiązani są do udokumentowania, w formie umowy, korzystania z usług wykonywanych przez zakład będący gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości lub w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, przez okazanie takiej umowy i dowodów płacenia za takie usługi; uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taki chodnik uznaje się wydzieloną część drogi publicznej służącą dla ruchu pieszego położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości (właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do uprzątnięcia chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych oraz uprzątnięcie i pozbycie się błota, śniegu itp. z przystanków komunikacyjnych oraz z torowisk pojazdów szynowych należy do obowiązków przedsiębiorców użytkujących tereny służące komunikacji publicznej, to samo tyczy się porządku na drogach publicznych, których utrzymaniem i porządkiem zajmuje się zarząd drogi); realizacja innych obowiązków określonych w regulaminie.
Trzeba natomiast pamiętać, iż wszystkie powyższe obowiązki mające być wykonane na terenie budowy, należą w gestii wykonawcy robót budowlanych. Nadzór nad realizacją powyższych obowiązków sprawuje wójt (burmistrz lub prezydent miasta), który w razie stwierdzenia niewykonania obowiązku wydaje decyzje nakazującą jego wykonanie. Wykonanie zaś decyzji podlega egzekucji w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005 r., Nr 229, poz. 1954).
