Na przestrzeni ostatnich lat rynek energetyki odnawialnej w Polsce zaczął rozwijać się niezwykle dynamicznie. W szczególności zauważalny jest ogromny wzrost zainteresowania energetyką słoneczną. Coraz powszechniejsze wykorzystanie instalacji mających na celu wykorzystanie energii promieniowania słonecznego dotyczy zarówno przedsiębiorców, jak i osób fizycznych, które pozyskaną z promieniowania słonecznego energię wykorzystują wyłącznie na własne potrzeby.
Nie można jednakże wykluczyć, że w najbliższej przyszłości powstaną inwestycje takie jak np. elektrownie słoneczne, które nie tylko będą wykorzystywały energię słoneczną na własne potrzeby, ale także będą ją udostępniały podmiotom trzecim.
Inwestycje w odnawialne źródła energii, w tym również w energie promieniowania słonecznego, to co do zasady niezwykle złożone przedsięwzięcia. Wymagają spełnienia wielu wymogów formalnych w sferze prawa publicznego oraz zabezpieczenia interesów inwestora w licznych umowach, które muszą być zawarte podczas realizacji inwestycji.
Jeżeli chodzi o inwestycje, które mają na celu wytwarzanie energii z promieni słonecznych, takich jak np. elektrownie słoneczne, w ustawodawstwie w chwili obecnej brak jest szczególnych uregulowań budowlanych, które odnosiłyby się konkretnie do tego typu przedsięwzięcia.
W związku z powyższym inwestor, który będzie zainteresowany budową elektrowni słonecznej, zobowiązany będzie do uzyskania decyzji – pozwolenie na budowę, zgodnie z art. 28 Ustawy Prawo budowlane. W przypadku braku dla danego terenu, na którym planuje rozpocząć określoną inwestycję, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, konieczne będzie uprzednie uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Zatem w pierwszej kolejności należy ustalić w urzędzie gminy, czy dla terenu, na którym planujemy budowę elektrowni słonecznej, obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Jeżeli nie obowiązuje, należy złożyć wniosek do wójta (burmistrza, prezydenta miasta właściwego ze względu na położenie nieruchomości, na której planujemy budowę elektrowni słonecznej) o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Co istotne, by uzyskać tę decyzję nie jest konieczne posiadanie tytułu prawnego do danej nieruchomości, a więc nie trzeba być jej właścicielami, użytkownikami wieczystymi, czy najemcami. Tą jednak można dokonać weryfikacji czy w ogóle istnieje możliwość wybudowania elektrowni słonecznej w danym miejscu.
Kolejnym krokiem, już po uzyskaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu będzie uzyskanie decyzji – pozwolenie na budowę. W tym celu inwestor będzie musiał złożyć do starosty (prezydenta miasta, jeżeli zamierza realizować inwestycję na obszarze miasta na prawach powiatu) wniosek, do którego dołącza m.in. projekt budowlany, oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane wynikać może z prawa własności, użytkowania wieczystego, zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego, takiego jak np. umowy najmu, dzierżawy), decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a także inne pozwolenia, opinie i uzgodnienia, wymagane dla danego typu inwestycji, o których mowa w Prawie budowlanym.
W przypadku, gdy dla danego terenu uchwalony został miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego należy ustalić, czy w ogóle istnieje możliwość usytuowania elektrowni słonecznej na interesującym nas terenie. Jeśli postanowienia mpzp nie przewidują inwestycji tego rodzaju na określonym terenie – co jest regułą w obecnym stanie prawnym, to jedyną możliwością realizacji tego rodzaju zamierzenia w określonym obszarze jest zmiana postanowień mpzp w drodze uchwały właściwej rady gminy. Jest to jednak proces długotrwały (odbywa się w takiej samej formie jak uchwalenie samego mpzp) i, ze względów urbanistyczno-planistycznych gminy, nie zawsze możliwy do przeprowadzenia. W konsekwencji w sytuacji niezgodności inwestycji z mpzp – w większości przypadków – należy niestety wziąć pod uwagę możliwość budowy elektrowni słonecznej w innym miejscu.
Nie mniej jednak w tym miejscu zauważyć należy, że w dniu 15 listopada 2008 roku weszła w życie Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, w miejsce części przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którą inwestor pewnych rodzajów przedsięwzięć jest zobligowany do uzyskania, przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, czy pozwolenia o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego, kolejnej decyzji - decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Przedmiotowa ustawa w art. 60 zawiera delegację ustawową obligującą Radę Ministrów do wskazania w drodze rozporządzenia rodzajów przedsięwzięć, które wymagać będą decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Do dnia dzisiejszego Rada Ministrów takiego rozporządzenia nie wydała, co oznacza, że obecnie obowiązuje rozporządzenie z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określania rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, w którym elektrownie słoneczne nie zostały ujęte. Nie można jednakże wykluczyć takiej możliwości w przyszłości.
Zupełnie inaczej z punktu widzenia prawnego przedstawia się sytuacja inwestorów, którzy planują posadowienie na gruncie kolektorów wolnostojących.
Jak bowiem wyraźnie stanowi art. 29 ust. 2 pkt. 16 Prawa budowlanego montaż kolektorów wolnostojących nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę. Co więcej, nie jest wymagane nawet zgłoszenie do właściwego organu (starosty, bądź prezydenta miasta w przypadku inwestycji zlokalizowanych w miastach na prawach powiatu) montaż takich kolektorów, co wynika z założenia, że nie stanowi to skomplikowanych robót budowlanych.
Jest jednak wyjątek - kiedy takie wolnostojące kolektory słoneczne posadowione zostaną na fundamencie, wówczas konieczne będzie uzyskanie decyzji – pozwolenia na budowę - na zasadach ogólnych.
W przypadku zaś inwestorów, którzy planują montaż kolektorów na istniejących już budynkach – na dachach, tudzież na ścianach budynków, co jest obecnie najbardziej popularnym sposobem pozyskiwania energii promieniowania słonecznego. Wówczas, zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt. 3 lit. b Prawa budowlanego, wymagane jest dokonanie zgłoszenia staroście (prezydentowi miasta w przypadku instalacji w miastach na prawach powiatu) wykonywania robót budowlanych polegających na instalowaniu urządzeń o wysokości powyżej 3 m na obiektach budowlanych.
Jeśli więc kolektory słoneczne nie osiągają wysokości 3 m, dokonanie zgłoszenia, z punktu widzenia wskazanego wyżej przepisu, nie jest konieczne. Niemniej jednak, często zdarza się tak, że właściwe organy wymagają mimo wszystko dokonania takiego zgłoszenia. Przed wykonaniem takiej inwestycji celowe jest więc aby inwestor dokonał szczegółowego rozeznania we właściwym urzędzie, i uzyskał informację o praktykach stosowanych na terenie danego starostwa.
