USM Haller Furniture System

USM Haller Furniture System został zaprojektowany przez szwajcarskiego architekta Fritza Hallera. Jego celem było stworzenie – przy użyciu rur, kul i kawałków metalu – mebli biurowych, bardziej przypominających mu „stalowy zestaw do składania modeli Marklina” z jego dzieciństwa, niż charakterystyczne sprzęty z okresu cudu gospodarczego.

Znaczący wpływ na młodego Fritza Hallera mieli Willem van Tijen i Jacob Bakema. Byli jednymi z najważniejszych przedstawicieli holenderskiego powojennego funkcjonalizmu. W roku 1928 razem z Hendrikiem van den Broek, odwiedzili Ernsta May – niemieckiego architekta, planistę terenu miejskiego, który przewodniczył projektowi dotyczącemu zmiany funkcjonalnej Frankfurtu nad Menem. Ideą May’a było przeprojektowanie wszystkich przestrzeni i obiektów: od bloków, po meble kuchenne. Willem van Tijen o wiele wcześniej wprowadził do swojego biura, w którym pracował Haller, design funkcjonalno-ekonomiczny.

Architektura systemu jako zasada naczelna

Haller otworzył swoje własne biuro architektoniczne. W jego wczesnych budynkach, takich jak szkoły w Wasgenring, w Solothurn i w Bellach, forma i organizacja stereometrycznych rozmiarów budynków przedstawia jego konsekwentne dążenie do systematyzacji. Jest to widoczne szczególnie w licznych przemysłowych budynkach, które zostały stworzone z zaprojektowanych przez niego prefabrykowanych systemów stalowych. W 1960 roku spotkał Paula Scharera, nowomianowanego młodszego szefa USM, który zlecił mu zaprojektowanie nowych urządzeń produkcyjnych dla już istniejącej firmy konstrukcji metalowych mieszczącej się w Münsingen, niedaleko Berna. Wykorzystał tam swój pierwszy stalowy system Maxi, który opiera się na modułowych wymiarach 120/60. Systemy Mini i Midi były stosowane również w prywatnych domach oraz w wielopiętrowych budynkach administracji. Fritz Haller wykonał dla USM jedno z pierwszych szwajcarskich biur typu open space. Do tego celu potrzebował elastycznej konstrukcji przestrzennej. Stalowy system modułowy Hallera zaczął być produkowany masowo.

Strategia designu, która mogłaby być określona terminem „badań stosowanych”, jest znakiem firmowym architekta. Przeprowadził wielostronne obserwacje miejskiego zagospodarowania. Franz Fueg tak opisuje koncepcję Hallera: „Każde miasto jest geometryczno-geograficzną strukturą. Nie jest już miejscem dla 10 000 czy 100 000 ludzi, ale dla milionów. Dla Hallera to sztuczny świat, który rośnie ponad kontynentami.”

Fritz Haller otrzymał kilka nagród w Szwajcarii i w Stanach Zjednoczonych. Za kompleks USM w Munsingen został odznaczony nagrodą European CONSTRUCTA. Muzeum Designu w Zurychu i New Collection w Monachium uhonorowały projektanta wystawą w 1989 roku.

Od modelu przestrzennego do produkcji masowej

W następstwie pracy badawczej i rozwoju na dużą skalę, Fritz Haller zaprojektował system USM. Pierwsze elementy wyposażenia dla USM w Münsingen były gotowe w 1962 roku. Paul Scharer zlecił wtedy wykonanie systemu wewnętrznego umeblowania dla biur administracyjnych w jego firmie. Warunkami postawionymi przez klienta była m.in. optymalna elastyczność. Z biegiem czasu firma Hallera zaczęła rozwijać swoje możliwości produkcyjne. Zadecydowały o tym dwa kluczowe wydarzenia: pozwolenie na licencję podpisane z Hermanem Millerem, ówczesnym wiodącym wytwórcą mebli, oraz zainteresowanie projektantów wnętrz paryskich siedzib banku Rothschild.

Podstawowe elementy

USM Haller Furniture składa się jedynie z kilku zasadniczych stalowych części: cienkiej rurki, kulki łączącej i paneli, które są montowane w przestrzeniach między rurkami i łączeniami, zatem cały system jest kreślony przez linie i powierzchnie. Połączenia składają się z miedzianej kulki o średnicy 25 mm, pokrytej chromem, która ma na swojej powierzchni 6 otworów – po jednym z każdej strony, aby móc zapewnić łączność wszystkim trzem wymiarom przestrzeni. Mały węzeł, który tworzy łącze, jest decydującym elementem każdej formy, którą można uzyskać w tym systemie. Bezpośrednio przez śrubę typu inbus z łącznikowym klinem podłączone są do niego systemy rurek w jedenastu różnych modułowych długościach. Rurki oraz kulka łącząca zawsze pozostają widoczne z zewnątrz jako ciągła linia. Metalowe panele są pokryte proszkowym lakierem poliuretanowym nadającym im połysk i wysoką odporność na kwas i detergenty. Panele te są dostępne w 10 kolorach.

Poza uproszczeniem formy meble USM posiadają inne, nie mniej istotne cechy. Co ważne, żaden z elementów nie ma odgórnie określonej funkcji. Mogą być łączone na różne sposoby – szafa może zamienić się w półkę, a półka w niską szafkę. Analogicznie do znanego stwierdzenia Louisa Sullivana, że „forma podąża za funkcją”, USM twierdzi, że „forma podąża za zmianą funkcji”.

Konstrukcja i efekt

Rozmiary komórek są oparte na zbalansowanym stosunku matematycznym. Ich maksymalna szerokość to 75 cm, a maksymalna wysokość – 50 cm. Delikatna struktura stworzona z cienkich rurek nie pozwala na dominację mebli w przestrzeni. Powierzchnia pokryta chromowaną stalą odbija światło, tworząc wrażenie lekkości całej konstrukcji. Matowe ścianki działowe przypominają membranę – cienką skórę rozciągniętą pomiędzy rurkami.

Zasada konstrukcyjna membri e ossa („skóra i kości”) pochodzi jeszcze sprzed czasów modernizmu. „Chicago School” pod koniec XIX wieku wykorzystała w swoim budynku szkielet wypełniony stalą. Podobne rozwiązanie było stosowane w ogromnych pawilonach wystawienniczych Wystawy Światowej w Londynie od 1850 roku. Te zasady odnoszą się również do mikroarchitektury w USM Haller Furniture System. Taki typ filigranowej konstrukcji można porównać do harmonii elementów wertykalnych gotyckich katedr.

Paradygmat modernizmu

Fritzowi Hallerowi udało się zaadaptować zasady zewnętrznych systemów architektury do specyfiki wnętrz biurowych. Istnieje możliwość stworzenia dużej liczby konfiguracji poprzez rozłożenie mebli na najmniejsze elementy. Klient otrzymuje zatem elastyczny system do ukształtowania według własnych upodobań.

Meble Fritza Hallera zostały zaprojektowane pod wpływem systematycznego myślenia modernistycznego. W połowie XIX wieku Michael Thonet zaprojektował elementy krzesła w taki sposób, że pozwoliło mu to na złożenie go i rozłożenie, oraz na tanią przesyłkę do Stanów Zjednoczonych. Z kolei na Wystawie Światowej w Paryżu w 1867 r. zaprezentowano japoński dom z mobilnym wnętrzem. Miało to ogromny wpływ na nowoczesny design mebli. W latach 20. Hannes Meyer, Ferdinand Kramer, Mart Stam i Le Corbusier zajęli się projektowaniem mebli, które można składać i modyfikować. Le Corbusier zaprojektował Casiers standards (dosłownie – „standardowe pudełka”) – elementy modułowych mebli przeznaczone do wystroju wnętrz. Miały stałą wysokość 75 cm oraz różne szerokości i głębokości.

Architekci rozwijający założenia sztuki minimalistycznej (np. Robert Morris, Carl Andre, Donald Judd, czy Sol LeWitt) mieli duży szacunek dla prac Fritza Hallera. Była to dla nich podstawa do tworzenia własnych projektów. Open Cubes stworzone przez LeWitta są granicą pomiędzy meblami nastawionymi na użytkowanie a niepragmatycznymi przedmiotami. W grudniu 1988 r. projekt mebli Hallera został zastrzeżony, a same produkty były odtąd oficjalnie określane jako dzieła sztuki. Konrad Wachsmann i Walter Gropius stworzyli tzw. Packaged-House-System – w tamtym czasie był to świetny system modułowy dla mały bloków. Ich celem była produkcja wydajnych łączeń modułowych. W Stanach Zjednoczonych Richard Buckminster Fuller zaprojektował rodzaj maszyny domowej (Dymaxion House) składającej się z napiętych elementów, a w 1938 roku zrealizował jedną z pierwszych geodezyjnych kopuł w Baton Rouge, gdzie moduły sześciokątnych rurek były połączone w półkolistą strukturę. W 1960 roku grupa młodych japońskich architektów opublikowała Metabolic Manifesto, który miał zamienić statyczny miejski „Master Planning” w elastyczny „System Planning” z możliwościami ciągłego rozwoju. Fritz Haller przekładał te idee na projekty mebli. W przeciwieństwie do innych systemów, które zwracały uwagę jedynie wyglądem i stroną techniczną, USM łączy wygodę i funkcjonalność z wartościami estetycznymi. Ten oryginalny design, o którym mówi się, że jest „skromnością na najwyższym poziomie”, przetrwał wiele burz postmodernizmu i dekonstruktywizmu.

Długowieczność

Kilka lat temu powstał modułowy system stołów USM Kitos, który jest kompatybilny z USM Haller Furniture System. Ponadto firma z łatwością wkomponowała w swoje założenia marketingowe modną tendencję dbania o środowisko naturalne – podkreślana jest długowieczność ich produktów. USM twierdzi, że te meble są bardziej przyjazne dla środowiska, niż wykonane z naturalnych materiałów, takich jak drewno, ponieważ są wytrzymałe, a co za tym idzie – mają dłuższy okres użytkowania. Nawet w przypadku dużych zniszczeń kupno nowego mebla nie jest konieczne – wymienione muszą zostać tylko uszkodzone komponenty. Pomimo wielu modyfikacji charakter systemu pozostaje taki sam po dzień dzisiejszy i jednocześnie jest adekwatny do obecnych mód.